Από όλα τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τουλάχιστον για τον εικοστό, αν όχι για περισσότερους αιώνες, ίσως μόνο η άνοδος του ναζισμού και τα παρεπόμενά του συνάντησε τη δριμεία καταδίκη που του αναλογούσε. Μπήκε με αρνητικό πρόσημο σε όλα τα ευρωπαϊκά Συντάγματα, η θλίψη που τον ακολούθησε επηρέασε την πολιτική σκέψη, την τέχνη την φιλοσοφία, που έμπαιναν πλέον σε νέα μονοπάτια, αφηγηματικά ενέπνευσε μια ολόκληρη εποποιία για τους διασωθέντες. Οι Γερμανοί, τόσο στον καθημερινό λόγο όσο και στην επίσημη γλώσσα του κράτους, υπονοούν ακόμα και σήμερα μια διάθεση απολογίας, οι Εβραίοι συνέδεσαν άρρηκτα το όνομά της φυλής τους με το ολοκαύτωμα, η Ευρώπη ατενίζει το κοντινό παρελθόν της με λύπη και αποδοκιμασία. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η Γηραιά Ήπειρος δεν έχει ξεχάσει.Όσο εύκολο είναι να αποδοκιμάζει κανείς σήμερα, στην Ευρώπη των ανοιχτών συνόρων, της «ελεύθερης» αγοράς, της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, ένα απολυταρχικό πολιτικό σύστημα και τη βίαια επιβολή ανθρώπου εις άνθρωπον, άλλο τόσο δύσκολο είναι το να βρει κανείς τη ρίζα του κακού, που δεν είναι μια άγνωστη, αφηρημένη δύναμη, αλλά κάτι που φωλιάζει σπερματικά στην ανθρώπινη φύση. Ο καθένας είναι ικανός για το καλύτερο και για το χειρότερο. Ακόμα και αν στοχεύει στο πρώτο, μπορεί να καταλήξει στο δεύτερο.
Το ίδιο κάνουν οι χαρακτήρες που παρασέρνει το «Κύμα»: Οι νεαροί μαθητές ξεκινούν για να αλλάξουν τον κόσμο που τους παραδίδεται –ανεργία, φτώχεια, χάος, πληροφοριακή βόμβα, «έξυπνες» βόμβες, celebrities πιο δημοφιλείς κι από πολιτικές πρόσωπα, απώλεια «Μεγάλων αφηγήσεων», ενοποιητικών ιδεών, ο Θεός πέθανε, ο Μαρξ πέθανε, οι γονείς είναι του «εξήντα οι εκδρομείς» και τα παιδιά τους αμήχανοι παρατηρητές ενός κόσμου που αλλάζει συνέχεια. Πρόκειται όμως για την εποχή των άκρων. Οι νέοι ξεκινούν από το ένα άκρο και καταλήγουν στο άλλο, με την ίδια ευκολία που πλοηγείται κανείς στο διαδίκτυο: από τη μία σελίδα στην άλλη. Από τη μία σελίδα της ιστορίας στην άλλη, και πάλι από εκεί που ξεκίνησαν. Όταν ο ιδεαλισμός δεν βρίσκει αντίκρισμα, μπορεί να γίνει επικίνδυνος.
Αν όμως αυτά ακούγονται αφηρημένα, η έβδομη τέχνη είναι εδώ για να τα φέρνει στη γη, δείχνοντάς μας εκδοχές του εαυτού μας σε μεγέθυνση. Αν προσπαθούσε βέβαια κανείς να βγάλει συμπεράσματα και απαντήσεις για το τι πήγε στραβά στην ιστορία αυτού του κόσμου, μέσα σε 101 λεπτά κινηματογραφικού χρόνου, θα ήταν ή αφελής ή αγνώμων -ειδικά σε μια εποχή στην οποία «κανένας στίχος δεν ανατρέπει καθεστώτα». Αν από την άλλη όμως, αν κανείς προσπαθούσε να αρνηθεί τη δύναμη του κινηματογραφικού μέσου ως ιδεολογικού μηχανισμού, θα εθελοτυφλούσε. Στην περίπτωση του «Κύματος», το σινεμά γίνεται το ιδανικό όχημα για να περιγράψει μια νέα συνθήκη ολοκληρωτισμού, αυτής που λαμβάνει χώρα στο γόνιμο, λόγω της αθωότητάς του, πεδίο της εφηβικής ψυχής. Σενάριο «βγαλμένο από τη ζωή», όπως θα έλεγε κάποιο κλισέ, και την ίδια στιγμή larger than life, η ιστορία για μια τάξη στη Γερμανία που καταλήγει να αυτοπροσδιορίζεται ως περιούσιος πληθυσμός, διδάσκει, χωρίς διδακτισμό, απλά αλλά ποτέ απλοϊκά, ένα από τα πιο έντονα σε ρυθμούς και συναισθηματικά φορτισμένα μαθήματα κινηματογράφου στην ιστορία του μέσου.
Και ο σκηνοθέτης της το πετυχαίνει, με τον τρόπο που το έκανε και ο μαθητής που ξεσήκωσε το «Κύμα»: με μια ερώτηση!
Στους εαυτούς μας και στους γύρω μας:
«Μπορεί να ξαναγεννηθεί ο ναζισμός;».
Το ίδιο κάνουν οι χαρακτήρες που παρασέρνει το «Κύμα»: Οι νεαροί μαθητές ξεκινούν για να αλλάξουν τον κόσμο που τους παραδίδεται –ανεργία, φτώχεια, χάος, πληροφοριακή βόμβα, «έξυπνες» βόμβες, celebrities πιο δημοφιλείς κι από πολιτικές πρόσωπα, απώλεια «Μεγάλων αφηγήσεων», ενοποιητικών ιδεών, ο Θεός πέθανε, ο Μαρξ πέθανε, οι γονείς είναι του «εξήντα οι εκδρομείς» και τα παιδιά τους αμήχανοι παρατηρητές ενός κόσμου που αλλάζει συνέχεια. Πρόκειται όμως για την εποχή των άκρων. Οι νέοι ξεκινούν από το ένα άκρο και καταλήγουν στο άλλο, με την ίδια ευκολία που πλοηγείται κανείς στο διαδίκτυο: από τη μία σελίδα στην άλλη. Από τη μία σελίδα της ιστορίας στην άλλη, και πάλι από εκεί που ξεκίνησαν. Όταν ο ιδεαλισμός δεν βρίσκει αντίκρισμα, μπορεί να γίνει επικίνδυνος.
Αν όμως αυτά ακούγονται αφηρημένα, η έβδομη τέχνη είναι εδώ για να τα φέρνει στη γη, δείχνοντάς μας εκδοχές του εαυτού μας σε μεγέθυνση. Αν προσπαθούσε βέβαια κανείς να βγάλει συμπεράσματα και απαντήσεις για το τι πήγε στραβά στην ιστορία αυτού του κόσμου, μέσα σε 101 λεπτά κινηματογραφικού χρόνου, θα ήταν ή αφελής ή αγνώμων -ειδικά σε μια εποχή στην οποία «κανένας στίχος δεν ανατρέπει καθεστώτα». Αν από την άλλη όμως, αν κανείς προσπαθούσε να αρνηθεί τη δύναμη του κινηματογραφικού μέσου ως ιδεολογικού μηχανισμού, θα εθελοτυφλούσε. Στην περίπτωση του «Κύματος», το σινεμά γίνεται το ιδανικό όχημα για να περιγράψει μια νέα συνθήκη ολοκληρωτισμού, αυτής που λαμβάνει χώρα στο γόνιμο, λόγω της αθωότητάς του, πεδίο της εφηβικής ψυχής. Σενάριο «βγαλμένο από τη ζωή», όπως θα έλεγε κάποιο κλισέ, και την ίδια στιγμή larger than life, η ιστορία για μια τάξη στη Γερμανία που καταλήγει να αυτοπροσδιορίζεται ως περιούσιος πληθυσμός, διδάσκει, χωρίς διδακτισμό, απλά αλλά ποτέ απλοϊκά, ένα από τα πιο έντονα σε ρυθμούς και συναισθηματικά φορτισμένα μαθήματα κινηματογράφου στην ιστορία του μέσου.
Και ο σκηνοθέτης της το πετυχαίνει, με τον τρόπο που το έκανε και ο μαθητής που ξεσήκωσε το «Κύμα»: με μια ερώτηση!
Στους εαυτούς μας και στους γύρω μας:
«Μπορεί να ξαναγεννηθεί ο ναζισμός;».
